برنامه های غیرمتمرکز یا DApps در ارزهای دیجیتال به برنامه هایی گفته می شود که مانند نامشان به صورت غیرمتمرکز فعالیت دارند. ظهور بلاک چین ها باعث ایجاد تحولاتی در زندگی انسان ها شد و نسل جدیدی از تکنولوژی را به انسان ها نشان داد. یکی از فناوری هایی که مورد استقبال بسیاری از افراد قرار گرفت برنامه های غیرمتمرکز بود که در ادامه به معرفی و توضیح آنها خواهیم پرداخت.
dApps چیست؟
پس از اجرای اولین بلاک چین توسط ساتوشی ناکاموتو و موفقیت آن مفهوم غیر متمرکز بودن و فناوری دیجیتال برای بسیاری از افراد ملموس تر و قابل درک تر شد و توانستند ویژگی های بلاک چین را به طور کاربردی مشاهده کنند. با پیشرفت بلاک چین ایده ها و طرح هایی نیز پیرامون آن مطرح شد که یکی از آنها اجرا و پیاده سازی برنامه های غیرمتمرکز در بستر بلاک چین ها بود که در سال ۲۰۲۰ عملی شد و از بعد جدیدی از قابلیت های بلاک چین رونمایی کرد به گونه ای که سال ۲۰۲۰ برای فعالان حوزه کریپتوکارنسی ها سال برنامه های غیرمتمرکز نام گرفت.
برنامه های غیرمتمرکز یا Decentralized Application که به اختصار DApp خوانده می شود به برنامه هایی گفته می شود که بدون نظارت هیچ شخص یا سازمانی و به صورت توزیع شده و همتا به همتا فعالیت می کنند. اولین شبکه ای که امکان ایجاد برنامه های غیرمتمرکز را ارائه داد اتریوم بود و اکثر برنامه های غیرمتمرکز کنونی بر روی بلاک چین اتریوم توسعه یافته اند.
برنامه های غیرمتمرکز نرم افزارهایی متن باز هستند و بر خلاف برنامه های متمرکز عاری از هرگونه دخالت و نظارت شخص یا سازمان واحدی هستند. برای مثال اگر یکی از کاربران یک برنامه غیرمتمرکز پیامی را منتشر کند هیچکس، حتی توسعه دهنده برنامه قادر به دسترسی به آن و تغییر یا حذف آن نخواهد بود. در حالی که در برنامه های متمرکز شرکت توسعه دهنده می تواند به آن دسترسی داشته باشد. این ویژگی برنامه های غیرمتمرکز به دلیل غیرقابل تغییر بودن اطلاعات در بلاک چین ها است.
ویژگی های برنامه های غیرمتمرکز
تمرکز زدایی
برنامه هایی مانند اینستاگرام، توییتر، تلگرام و بسیاری از برنامه های متمرکز دیگر تحت نظارت شرکت توسعه دهنده خود هستند. این توسعه دهندگان می توانند به اطلاعات کاربران دسترسی داشته باشند و فعالیت آنها را تحت کنترل داشته و هر زمان که بخواهند آنها را دستکاری کرده و تغییر دهند. اما در برنامه های غیرمتمرکز اینگونه نیست و به دلیل ثبت اطلاعات بر روی بلاک چین عمومی و غیرمتمرکز هیچ شخص یا اشخاص واحدی نمی توانند در اطلاعات و داده ها تغییری ایجاد کنند و فعالیت آنها به صورت توزیع شده است و در دفتر کل عمومی ثبت می شود.
متن باز بودن
برنامه های غیرمتمرکز متن باز هستند و هر کسی می تواند به کدهای منبع آنها دسترسی داشته باشد و درستی آن را بررسی نماید. علاوه بر این تصمیمات در برنامه های غیرمتمرکز با رای اکثریت گرفته می شوند و پیشنهاداتی که رای مثبت اکثریت اعضای جامعه بلاک چین را دریافت کنند پذیرفته خواهند شد. در برنامه های غیرمتمرکز هیچکس نمی تواند ادعای مالکیت نامه را داشته باشد زیرا عموم افراد به کد منبع برنامه دسترسی دارند.
تشویق کاربران
نودها یا اعضای شبکه برای فعالیت مداوم در شبکه و حفظ پایداری و امنیت آن باید انگیزه ای برای ادامه فعالیت داشته باشند. یک سیستم پاداش دهی در برنامه های غیرمتمرکز می تواند راهکار مناسبی برای این موضوع باشد و با اهدای پاداش به نودها آنها را ترغیب به ادامه فعالیت و اجرای وظایف سرور مرکزی بپردازند. پاداش ها در برنامه های غیرمتمرکز معمولا توکن هایی هستند که به عنوان یک دارایی دیجیتال ارزش هایی را ذخیره می کنند.
پروتکل اجماع
شخصی که کدهای منبع برنامه های غیرمتمرکز را می نویسد پروتکلی برای آن تعیین می کند که شبکه بتواند فعالیت خود را به صورت خودکار ادامه دهد. به این پروتکل الگوریتم اجماع گفته می شود که باید توسط همه اعضای شبکه پذیرفته شود و سازوکار شبکه را برای کاربران مشخص می کند.
امنیت شبکه
از آنجایی که برنامه های غیرمتمرکز فاقد یک واحد نظارتی خاص هستند آسیب پذیری بسیاری پایینی دارند و اجرا حملات هک و مخرب بر روی آنها بسیار دشوار است. زیرا برای دسترسی به اطلاعات باید به سیستم بسیاری از نودها دسترسی داشت.
حریم خصوصی بالا
اطلاعات شخصی و داده هایی که در برنامه های غیرمتمرکز ثبت می شوند تحت اختیار هیچ سازمان خاصی قرار نمی گیرند و تمام اختیارات مربوط به اشتراک گذاری اطلاعات به کاربران داده می شود. این کار خصوصی سازی در برنامه های غیرمتمرکز را به بهترین نحو اجرا می کند.
انواع برنامه های غیرمتمرکز
به طور کلی برنامه های غیرمتمرکز به سه دسته تقسیم می شوند. این دسته بندی اولین بار در وایت پیپر اتریوم، اولین بلاک چین ارائه دهنده قابلیت برنامه های غیرمتمرکز مطرح شد. این تقسیم بندی ها عبارت اند از:
برنامه های معاملات ارزی: کاربران این برنامه ها می تواند در بستر آنها به خرید، فروش مبادلات ارزهای مختلف بپردازند.
برنامه های تلفیقی: این برنامه های بین ارزهای دیجیتال و داده ها و اطلاعات خارج از برنامه ارتباط برقرار می کنند.
برنامه های رای گیری و حاکمیتی: این برنامه ها قوانین و برنامه هایی تعیین می کنند که کاربران برای عضویت در شبکه باید آنها را رعایت کنند و طبق آنها فعالیت کنند. این قوانین می توانند شامل چگونگی عضویت در شبکه، افراد واجد رای دهی، ساز و کار شبکه و… باشند.
نحوه ایجاد برنامه های غیرمتمرکز
برای ایجاد یک برنامه غیرمتمرکز نیاز به یک بلاک چین عمومی است که داده های برنامه را به صورت توزیع شده ثبت می کند و پایگاه داده لازم را در اختیار برنامه قرار می دهند. در حال حاضر اتریوم قدرتمندترین شبکه برای پیاده سازی و اجرای برنامه های هوشمند است.
پس از انتخاب بلاک چین تهیه یک قرارداد هوشمند گام بعدی برای ایجاد برنامه است. قراردادهای هوشمند شرایط و ضوابط مخصوص برنامه را تعیین می کنند و به طور خودکار آنها را اجرا می کنند. در واقع با استفاده از قراردادهای هوشمند می توان ساز و کار یک برنامه غیرمتمرکز را مشخص کرد.
جمع بندی
برنامه های غیرمتمرکز بخشی از فناوری بلاک چین هستند که به صورت منبع باز و با حریم خصوصی بالا فعالیت می کنند. هدف این برنامه ها همان طور که از نام آنها پیداست تمرکز زدایی است و با پیشرفت فناوری بلاک چین این برنامه ها نیز پیشرفت چشمگیری داشته اند.
اولین بلاک چین ارائه دهنده برنامه های غیرمتمرکز اتریوم بود اما با گذشت زمان سایر بلاک چین ها مانند کاردانو، لیسک، ترون و بسیاری بلاک چین های دیگر نیز قابلیت اجرای برنامه های غیرمتمرکز را ارائه دادند. برنامه های غیرمتمرکز همچنان در حال توسعه و تکامل هستند اما درآینده ای نه چندان دور شاهد رشد بیشتر آنها خواهیم بود.
